‘Maar Lisa uit mijn klas mag dat wel’, sounds familiar? Opvoeden is geen koud kunstje en volgens psychologe Xanne Bocken mogen we dus niet te streng zijn voor onszelf: “Ouders hoeven niet alles te weten, we kunnen niet streven naar ‘supermama’ of ‘superpapa’”.

‘Kinderpsychologe gespecialiseerd in gedragsproblemen die ouders handvaten aanreikt in de opvoeding’. Halleluja. Met een expert zoals jou in de wereld is er dus eindelijk een onfeilbare handleiding voor ouders? Of kraaien we te vroeg victorie?

“Het zou fijn zijn als er voor elke vraag of voor elk probleem een antwoord klaar staat, maar jammer genoeg bestaat die handleiding niet. Ouders kunnen de dag van vandaag gelukkig op vele plaatsen terecht voor informatie rond opvoeding: websites, opvoedingswinkels, boeken, psychologen … Dit geeft hen handvaten om beter om te gaan met een aantal zaken of problemen die ze ervaren in de opvoeding. Toch blijft elk kind anders en zijn er veel factoren waar we rekening mee moeten houden. Denk daarbij aan het temperament van het kind, de omgevingsfactoren, de ouderfactoren, belangrijke gebeurtenissen … Niet alle informatie die je kan vinden rond een bepaald probleem, past bij ieder kind. Het is cruciaal om een goed zicht te krijgen op wat jouw kind nodig heeft om hierop je aanpak afstemmen.”

Kinderen worden vandaag de dag meer dan ooit overspoeld met hypes en trends. Leuk voor even maar vaak ook belastend en stresserend.

“Klopt, de ene hype of trend is nog niet voorbij en de volgende staat al om de hoek. Pokémon kaarten, fidget spinners of VitaMini’s zijn slechts enkele voorbeelden van recente trends. Daarnaast mogen we de invloed van multimedia niet onderschatten waarmee kinderen en jongeren ook te maken krijgen. De online wereld zit vol met trends zoals het kijken van YouTube-filmpjes, live chatten, online gaming, vloggen, bloggen …”

Merk je dat oudere kinderen binnen het gezin vaak een invloed hebben op een jonger kind?

“Ik denk dat meerdere kinderen binnen één gezin altijd een zekere invloed op elkaar uitoefenen, al is dit naar mijn aanvoelen niet steeds in de positieve zin. Enerzijds merk ik dat jongere kinderen opkijken naar de oudere broers of zussen en hen als rolmodel kunnen beschouwen. Kijk bijvoorbeeld naar hoe jongere kinderen vaak sneller kunnen lezen en schrijven, omdat hun oudere broer of zus dit al in de klas geleerd heeft en zijn of haar kennis mee naar huis brengt.

Anderzijds bestaat er ook het risico op negatieve beïnvloeding. Kinderen groeien en ontwikkelen elk op hun eigen tempo, waarbij de puberteit vooral als een eerder egocentrische ontwikkelingsfase gezien wordt. Kinderen in deze leeftijdsfase begrijpen de impact van hun handelingen op lange termijn nog onvoldoende. Doordat het brein nog in volle ontwikkeling is, zijn pubers veel impulsiever dan volwassenen. Ze focussen zich vooral op onmiddellijke behoeftebevrediging en het ‘willen loskomen van de ouder’. Ik kan me voorstellen dat meerdere pubers binnen één gezin elkaar wel eens durven versterken in het op zoek gaan naar sensatie.”

Men zegt vaak dat kinderen erg veerkrachtig zijn. Tegelijkertijd zijn ze enorm kwetsbaar en gevoelig voor sociale druk. Hoe sta jij hier tegenover?

“Kinderen zijn zeker veerkrachtig mits er ook voldoende beschermende factoren zijn zoals een veilig omgeving, voldoende succeservaringen, sociale acceptatie …. Toch merk ik dat je de rol van sociale media niet mag onderschatten. Vandaag worden kinderen meer dan ooit via verschillende kanalen geconfronteerd met idealen op zowel materialistisch vlak alsook competenties en uiterlijk. Dit kan hen een onrealistisch beeld geven over de werkelijkheid en kan ook onzekerheid bij het kind of de jongere aanwakkeren. De impact en invloed van de sociale druk hangt af van heel wat factoren.”

“We kunnen niet streven naar ‘supermama’ of ‘superpapa'”

Opvoeding speelt hier uiteraard een grote rol in. Maar ‘mama weet ook niet altijd alles’. Of zijn ouders toch superhelden? Misschien mogen we onze krachten niet onderschatten?

“Gedragenheid vormt het fundament van veerkracht. Daaronder verstaan we het netwerk en belangrijke personen van het kind. Ouders hoeven niet alles te weten, we kunnen niet streven naar ‘supermama’ of ‘superpapa’. Wat de kern van de zaak is, is dat ouders hun kinderen graag zien, no matter what. Deze onvoorwaardelijke liefde die kinderen krijgen van opvoedingsfiguren heeft een enorme impact op de veerkracht en verdere ontwikkeling van het kind.”

Je kind tegen ‘alles’ beschermen is ook niet de oplossing volgens jou?

“Neen zeker niet. Kinderen moeten ook negatieve dingen in het leven ervaren, om op een evenwichtige en gezonde manier op te groeien. Onze kinderen beschermen tegen al het kwade van buitenaf zou hen niet ten goede komen. De theorie leert ons immers dat emoties een belangrijke functie hebben. We zijn bang omdat dit ons kan beschermen, we zijn boos omdat we voor onszelf moeten leren opkomen. Het gaat er juist om dat ouders hun kinderen leren deze emoties op een goede manier tot uiting te laten komen.

Daarnaast is het als ouder belangrijk om tegemoet te komen aan de basisbehoeften van het kind. Zo hebben kinderen nood aan spontaniteit. Geef hen de kans om op ontdekking te gaan, te spelen en gek te doen.

Als laatste denk ik nog aan het belang van het stellen van realistische grenzen aan het gedrag van je kind. Een voorbeeld hiervan is het opleggen van bv. schermtijd. Wanneer je je kind iets gaat verbieden, maak je net de interesse erin groter. Het gaat dus om het zoeken naar een goed evenwicht.”

Welke trends in opvoeding voorspel jij? Wat staat ons nog te wachten?

“Opvoeding is niet enkel de taak van de ouders, maar ook van allerlei belangrijke personen in het leven van een kind. Denk maar aan grootouders, leerkrachten, trainers van sport, buren, oppas … Zeker in deze drukke maatschappij waarbij ouders opvoeding steeds meer uit handen geven, is het net extra belangrijk om de principes van hun opvoeding op één lijn te bewaken. Hierbij lijkt mij de dialoog tussen kind en zijn context het meeste centraal te staan. Kinderen gedragen zich op een bepaalde manier, gestuurd door gevoelens en gedachten vanuit hun binnenkant. Een goede afstemming hierop, rekening houdende met de échte noden van het kind, is hierbij van groot belang.”

“Jij schrijft zelf de handleiding van je kind”

Kan je onze lezers drie praktische opvoedingstips geven om meteen zelf thuis uit te proberen?

“Neem tijd voor de interesses van je kind, laat je kind je meenemen in zijn/haar leefwereld en laat zien dat je er interesse voor hebt. Bijvoorbeeld, als er een grote interesse is in een specifieke game, kan je hen vragen om deze game uitgebreid aan je uit te leggen.

Communiceer open, wees écht in de omgang met je kind. Geef een taal aan de emotie van je kind en aan je eigen gevoelens. Laat ook maar zien aan je zoon of dochter dat je het soms ook niet weet, dat jij als ouder soms ook wel eens onzeker bent of boos kan worden. Jij bent de belangrijkste spiegel, het grote voorbeeld waarvan je kinderen het meeste leren tijdens hun opgroeiproces. Hen tonen dat het niet perfect hoeft of kan, is een belangrijke hefboom naar verandering.

Wees niet te star als je regels en afspraken maakt voor bij je thuis. Denk flexibel na, probeer iets uit maar stuur ook tijdig bij in functie van de leeftijd, interessevelden en gedragspatronen van je kind.”

Op 22 mei 2018 ben je gastspreker op onze gespreksavond. Waardoor ga jij achteraf met een goed gevoel naar huis?

“Ik hoop vooral dat de aanwezigen getriggerd worden in het flexibel durven nadenken over opvoeding en het ‘goed genoeg’ grootbrengen van kinderen. Het gaat erom dat ouders de handleiding van hun kind zelf leren schrijven, en deze handleiding tijdig bijwerken, aanpassen en opnieuw durven schrijven. De hoofdrol in deze handleiding is nog altijd het kind zelf, waardoor het onmogelijk is om er vanuit te gaan dat er een algemene richtlijn/ boek/ recept bestaat om aan ‘juiste opvoeding’ te doen. Mijn verwachting is dat aanwezige ouders hier bewuster van worden en ze niet aarzelen om anderen om advies te vragen.”

Tot dan!

Tijdens een interactieve lezing op 22 mei 2018 biedt kinderpsychologe Xanne Bocken inzichten over het gebruik van gsm, internet en sociale media, zakgeld en rages. Het doel? Jou praktische handvaten aanreiken waarmee je thuis aan de slag kan. Inschrijven kan via deze link.