Ergens in ons huis vergaart het boek ‘Flirten doe je zo’ stof. Ik kocht het meer dan 12 jaar geleden. Dat weet ik zeker want de aankoop dateert van voor ik mijn partner leerde kennen. Het bestsellersucces ‘Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’ dat diezelfde partner ooit van zijn moeder kreeg, is jaren geleden afgevoerd naar De Kringwinkel. Hebben die boeken ons bij elkaar gebracht? Nee hoor. Hebben ze ons iets bijgebracht? Dat betwijfel ik. Al heb ik –eerlijk is eerlijk –wel geleerd dat er ook zoiets bestaat als niet seksueel flirten. Hoe zit dat met andere zelfhulpboeken? Helpen ze je echt doelgerichter, volledig zen, minder chaotisch of neurotisch te zijn? Even kijken.

De 18 maanden regel

Iedereen heeft wel eens een zelfhulpboek gelezen. Bijna iedereen toch. Sommigen onder ons lezen er elk jaar een of meerdere. Helpen ze nu echt? De kans is klein. In zijn boek ‘Sham: how the Self Help Movement made America Helpless verwijst Steve  Salerno naar de 18 maanden regel. De kans dat iemand een zelfhulpboek koopt is het grootste als die persoon er in de 18 voorafgaande maanden er ook één kocht. Dat klinkt niet echt veelbelovend. Want waarom zou je boek na boek kopen als het eerste of het tweede je al hielp?

Baadt het niet dan schaadt het niet?

Maar goed, ook al helpen ze niet, veel schade berokken je er niet mee door ze te lezen. Toch? Psycholoog Timothy Wilson is het daar absoluut niet mee eens. Hij stelt in ‘ De verhalen van ons leven’ dat zelfhulpboeken schadelijk kunnen zijn. Wat in de meeste zelfhulpboeken staat, klinkt logisch. Maar zolang dat die beweringen niet wetenschappelijk onderzocht zijn, is daar geen bewijs voor. In zijn boek geeft hij verschillende voorbeelden van experimenten die aantonen dat gezond verstand het niet altijd juist heeft. Eén voorbeeld: een goedbedoelde ziel neemt jongeren uit achterstandswijken mee naar de gevangenis alwaar criminelen hen donderpreken geven en wijzen op hoe verschrikkelijk het leven in de gevangenis is. Dit bezoek leidt er net toe dat die jongeren meer kans hebben om in de criminaliteit raken. Ook goedbedoelde ‘claims’ in zelfhulpboeken leiden tot omgekeerde resultaten. Al is het maar omdat ze mensen weg houden van effectieve oplossingen van hun problemen.

Daarnaast kan het lezen van zelfhulpboeken een negatief effect hebben op je zelfbeeld. Wat als het je niet lukt om het advies van een zelfhulpboek op te volgen? Of als je het advies wel opvolgt en je wordt geen grammetje gelukkiger? Dan voel je je waarschijnlijk helemaal een mislukkeling.

Can you make it on your own?

Marlène Langbroek stelt op de website ‘Lifeworkdesign’ dat zelfs theoretisch goed onderbouwde zelfhulpboeken niet steeds effectief zijn. Omdat je er alleen mee aan de slag gaat. Met boeken kan je immers geen dialoog mee aangaan. Hey geeft nu eenmaal geen feedback op je gedrag of je denkpatronen. Voor een boek is het ook moeilijk om jouw persoonlijke blinde vlekken aan te tonen.  Volgens Langbroek doet 95% van de lezers dan ook niets met de inhoud van een zelfhulpboek.

Waarom lezen we zelfhulpboeken?

Als zelfhulpboeken niet of nauwelijks tot veranderingen leiden, als we zo weinig doen met de inhoud, waarom lezen zoveel mensen ze dan? Waarschijnlijk om het optimisme dat de meeste van hen uitstralen. Om het geloof in de maakbaarheid van jezelf en het leven dat ze etaleren. Behalve het flirtboek dat ik kocht, las ik er ook heel wat uit de bibliotheek. De vier uren werkweek en nog enkele waarvan ik de titels en de inhoud niet meer weet. Dat zegt veel over de impact die ze hadden op mijn leven. Mijn werkweek telt trouwens nog altijd meer dan 4 uur.

Kan literatuur de mens redden?

Maar als je nu echt je leven wil verbeteren aan de hand van een boek, kan dat dan niet? Als je echt een zelfhulpboek wilt lezen, volg dan Wilsons advies op. Zoek er dan één dat gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek. Onderzoek dat zo opgezet is dat mensen die een behandeling/methode volgden vergeleken worden met mensen die geen of een andere methode volgden. En dan liefst een onderzoek waarin mensen willekeurig bij de ene groep ( wel de adviezen) of de andere groep (niet de adviezen) werden ingedeeld.

Nog beter is het om fictie te lezen. Romans leren ons hoe het leven complex en onbestuurbaar kan zijn. Dat ons leven niet controleerbaar is. Ze leren ons over verbondenheid en eenzaamheid. En met wat geluk leren ze ons ook wat over flirten.

En jij?

Welke ervaring heb jij met zelfhulpboeken? Zijn er boeken die jou wel geholpen hebben? En hoe dan juist? Of is er een prachtig fictieboek dat jouw leven of minstens je kijk op het leven heeft veranderd?

-door Marijn Somers, redactievrijwilliger voor [On]gewoon Vrouw